,,Nieefektywny wirus zabija gospodarza. Sprytny wirus zostaje przy nim.”

James Ephraim Lovelock

Stomatolodzy powinni promować higienę jamy ustnej oraz szczotkowanie zębów jako jeden ze sposobów ograniczających transmisję COVID-19. Większość past do zębów zawiera detergenty, które działają bakteriobójczo – są one podobne do tych, które stosowane są w środkach do mycia rąk rekomendowanych w prewencji zakażenia koronawirusem.  Dodatkowo pasta do zębów z fluorem jest podstawową metodą zapobiegania próchnicy zębów, co w czasie pandemii COVID-19 i ograniczeń w dostępności do leczenia stomatologicznego nabiera szczególnego znaczenia.

Rekomendowanie oczyszczania zębów pastą z fluorem, co najmniej dwa razy dziennie, przez dwie minuty pozostaje złotym standardem.

Poniżej rekomendacje dotyczące stosowania past do zębów u pacjentów w wieku rozwojowym, opublikowane w 2019 r przez zespół ekspertów w dziedzinie stomatologii dziecięcej i pediatrii w celu aktualizacji stanowiska dotyczącego indywidualnej profilaktyki fluorkowej u dzieci i młodzieży w Polsce (Ryc.1).

Rys 1Ryc.1 Źródło: „Indywidualna profilaktyka fluorkowa u dzieci i młodzieży – rekomendacje polskich ekspertów”.

Pamiętajmy, że nie wszyscy przestrzegają zasad higieny jamy ustnej. Należy także przypomnieć o nadzorowanym przez rodziców/opiekunów szczotkowaniu zębów u dzieci w wieku poniżej ósmego roku życia i pacjentów niepełnosprawnych.

Badania epidemiologiczne prowadzone w Polsce wykazały, że w 2019 r. tylko 65,47% dzieci 7-letnich ma oczyszczane zęby co najmniej dwa razy dziennie, a 27,94% raz dziennie. Problem zaniedbań higienicznych częściej dotyczy rodzin wielodzietnych oraz zależy od poziomu wykształcenia rodziców. Niestety, żadnej pomocy dziecku przy oczyszczaniu zębów nie udziela aż 37,72% badanych rodziców dzieci 7-letnich. Przeprowadzone analizy wykazały związek między częstością szczotkowanie zębów dziecka a poziomem wykształcenia respondentów (r= 0.175; p=0.0000) oraz liczbą dzieci w rodzinie (r= -0.069; p=0.0297). Sytuacja ta jest w zasadzie niezmienna na przestrzeni wielu lat (Ryc. 2).

Ryc.2 Częstotliwość oczyszczania zębów u dzieci w wieku 7 lat w całej badanej populacji w badaniach z 2011, 2016 i 2019 roku (Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej i jego uwarunkowań w latach 2016-2020)

Koronawirus a środki znieczulające

W związku z przekonaniem o szkodliwości stosowania niektórych leków przeciwbólowych w czasie pandemii Covid-19 Europejska Agencja ds. Leków i Światowa Organizacja Zdrowia wydały oświadczenia podkreślające brak dowodów naukowych na negatywny wpływ stosowania niesterydowych środków przeciwzapalnych takich jak ibuprofen na zwiększenie ryzyka ciężkiego przebiegu Covid-19. Zarówno ibuprofen jak i paracetamol,  ich kombinacje  ze słabymi opiodiami są w stomatologii nadal rekomendowane jako środki przeciwbólowe o krótkim czasie działania – stosując odpowiednią dawkę i biorąc pod uwagę wskazania i przeciwskazania, wiek pacjenta oraz wytyczne danego kraju. Należy pamiętać o działaniach niepożądanych w/w leków. Pozostaje zasadą usunięcie przyczyny bólu, czyli leczenie stomatologiczne.

Stanowisko Europejskiej Agencji ds. Leków (EMA)[1]:

„…w chwili obecnej brak jest naukowych dowodów potwierdzających związek pomiędzy ibuprofenem, a pogorszeniem przebiegu choroby COVID-19. EMA na bieżąco monitoruje sytuację, a każda nowa dostępna informacja będzie wnikliwie analizowana pod kątem trwającej pandemii.”

,,Zaczynając leczenie gorączki lub bólu u osoby z COVID-19, zarówno pacjenci jak i personel medyczny powinni rozważyć wszystkie dostępne możliwości terapeutyczne, włącznie z paracetamolem i niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi.”

Stanowisko Światowej Organizacji Zdrowia[2] :

„Obecnie nie ma dowodów, aby stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych przynosiło negatywne skutki.”

Informacje dodatkowe dotyczące stosowania niesterydowych leków przeciwzapalnych w czasie pandemii COVID-19 znajdziecie Państwo m.in. na stronach:

Autorzy:

  • Prof. dr hab. n. med. Dorota Olczak-Kowalczyk
  • Dr hab n. med. Anna Turska-Szybka
  • Lek. dent. Dominika Antoniszczak

REFERENCJE:

  1. https://www.ema.europa.eu/en/news/ema-gives-advice-use-non-steroidal-anti-inflammatories-covid-19
  2. https://www.who.int/publications-detail/the-use-of-non-steroidal-anti-inflammatory-drugs-(nsaids)-in-patients-with-covid-19
  3. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMc2001737?url_ver=Z39.88-2003&rfr_id=ori%3Arid%3Acrossref.org&rfr_dat=cr_pub%3Dpubmed
  4. Carrouel, F.; Viennot, S.; Ottolenghi, L.; Gaillard, C.; Bourgeois, D. Nanoparticles as Anti-Microbial, Anti-Inflammatory, and Remineralizing Agents in Oral Care Cosmetics: A Review of the Current Situation. Nanomater. Basel Switz. 2020, 10, 140.
  5. Peng, X.; Xu, X.; Li, Y.; Cheng, L.; Zhou, X.; Ren, B. Transmission routes of 2019-nCoV and controls in dental practice. Int. J. Oral Sci. 2020, 12, 9.
  6.  Kaczmarek U, Jackowska T, Mielnik-Błaszczak M, Jurczak A, Olczak-Kowalczyk D. Indywidualna profilaktyka fluorkowa u dzieci i młodzieży – rekomendacje polskich ekspertów. Nowa Stomatol 2019; 24(2):70-85.
  7. Olczak-Kowalczyk D. (red.): Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej i jego uwarunkowań w latach 2016-2020. Ocena stanu zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań w populacji polskiej w wieku 7, i 12 oraz 65-74 lat w 2019 roku. Dział Redakcji i Wydawnictw Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego 2020.

[1] https://www.ema.europa.eu/en/news/ema-gives-advice-use-non-steroidal-anti-inflammatories-covid-19

[2] https://www.who.int/publications-detail/the-use-of-non-steroidal-anti-inflammatory-drugs-(nsaids)-in-patients-with-covid-19 )